Κρίση πανικού: Τι είναι και πως να την αντιμετωπίσετε

 Δείγμα της εποχής, η κρίση πανικού αρχίζει και εμφανίζεται ολοένα και περισσότερο στη ζωή των ανθρώπων.

Η συχνότητα της διαταραχής πανικού στο γενικό πληθυσμό εκτιμάται ότι είναι της τάξης του 1% έως 3% ενώ μεμονωμένες κρίσεις πανικού, που δεν πληρούν όμως τα κριτήρια της διάγνωσης διαταραχής πανικού, παρατηρούνται σε υψηλότερο ποσοστό και συγκεκριμένα φθάνουν σε ποσοστό 10-15%. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν για πρώτη φορά τη διαταραχή όταν είναι περίπου στην ηλικία των 20-25 και η κατάσταση είναι περίπου δύο φορές πιο συχνή στις γυναίκες. 

Τί είναι η κρίση πανικού;

Η κρίση πανικού είναι μία τρομακτική και επώδυνη εμπειρία για το άτομο. Πρόκειται για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπου το άτομο βιώνει έντονο άγχος, το οποίο εισβάλλει ξαφνικά και κλιμακώνεται απότομα σε διάστημα, περίπου, 10 λεπτών. Στο διάστημα αυτό, που συνήθως εκλαμβάνεται από το ίδιο το άτομο ως πολύ μεγαλύτερο χρονικά, εμφανίζονται συμπτώματα όπως είναι η ταχυκαρδία, εξάψεις, τρόμος, εφίδρωση, δύσπνοια, αίσθημα πνιγμού, στηθάγχη, ναυτία, ζάλη, αστάθεια, μούδιασμα, τάση λιποθυμίας, αίσθημα αποξένωσης από την πραγματικότητα, φόβος θανάτου ή απώλειας ελέγχου. Αυτό το αίσθημα τρόμο και πανικού συνοδεύεται από σκέψεις όπως «θα τρελαθώ», «θα πνιγώ», «θα πεθάνω», «δεν μπορώ να αναπνεύσω», «είναι πολύ στενά εδώ και έχει πολύ κόσμο». Υπάρχει έντονο το συναίσθημα ότι το άτομο θα πάθει κάτι οργανικό και για το λόγο αυτό οδηγείται και στο νοσοκομείο ή επισκέπτεται κάποιον γιατρό για να κάνει τις απαραίτητες εξετάσεις. Μερικοί άνθρωποι παθαίνουν κρίση πανικού ως απάντηση σε ειδικές καταστάσεις ή και φοβίες. Για παράδειγμα κάποιος που πάσχει από κλειστοφοβία μπορεί να εκδηλώσει κρίση πανικού σε έναν μικρό χώρο ή αν κλειστεί στο ασανσέρ.

Που οφείλεται; Το άγχος δεν είναι απαραίτητα ένα αρνητικό συναίσθημα, αφού μπορεί να είναι δημιουργικό και ωφέλιμο. Ως πρωτογενές ένστικτο, το άγχος υπάρχει για να μας προειδοποιήσει για τον κίνδυνο που πλησιάζει και να μας κινητοποιήσει να δράσουμε και να εξουδετερώσουμε αυτό που μας απειλεί. Το άγχος δεν είναι ωφέλιμο όταν είναι πολύ έντονο, όταν παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα, όταν υπάρχει χωρίς να υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, κι όταν περιορίζει τη ζωή του ανθρώπου. Από την παιδική μας ηλικία μαθαίνουμε να διαχωρίζουμε ποιες από τις καταστάσεις που βιώνουμε είναι επικίνδυνες και ποιες όχι. Ορισμένες φορές, όμως, αυτή η διαδικασία μάθησης μας έχει οδηγήσει να θεωρήσουμε μερικές καταστάσεις απειλητικές, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Αυτό μπορεί να οφείλεται στον τρόπο που μεγαλώσαμε, στο περιβάλλον μας, στην ιδιοσυγκρασία μας και στις καταστάσεις που βιώσαμε ως παιδιά. Ο τρόπος, επομένως, που ερμηνεύουμε μια κατάσταση είναι σημαντικός. Σε μια κρίση πανικού, σημαντικός είναι, επίσης, ο τρόπος που ερμηνεύουμε το σωματικό μας σύμπτωμα, για παράδειγμα την ταχυκαρδία. Δηλαδή, εάν η ταχυκαρδία εκληφθεί από το άτομο ως σημάδι καρδιακού επεισοδίου, αυξάνεται το άγχος, οπότε αυξάνεται η ταχυκαρδία, επιτείνεται η σκέψη ότι «θα πεθάνω», κι όλο αυτό λειτουργεί σαν φαύλος κύκλος.

Υπάρχει περίπτωση κάποιος να βιώσει μία φορά κρίση πανικού και να μη του ξανασυμβεί; Υπάρχει, εάν κάποιος βιώνει μία εξαιρετικά στρεσογόνα κατάσταση, ειδικά αν υπάρχει έκθεση σε αγχογόνο ή φοβικό ερέθισμα που συνοδεύεται από μεγάλη κατανάλωση καφέ, αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Έχει να κάνει με το πώς το άτομο θα ερμηνεύσει αυτό που βίωσε. Αν κυριαρχεί η σκέψη «θα μου ξανασυμβεί» και υπάρχει έντονο άγχος σχετικά με το αν θα ξανασυμβεί, το λεγόμενο προσδοκητικό άγχος, το άτομο ενδεχομένως να ξεκινήσει να αποφεύγει τις καταστάσεις που εκείνο θεωρεί ότι μπορεί να του πυροδοτήσουν μια τέτοια κρίση. Μιλάμε τότε για Διαταραχή Πανικού. Η Διαταραχή Πανικού μπορεί να είναι με ή χωρίς Αγοραφοβία. Η Αγοραφοβία αφορά ένα έντονο άγχος για μια κατάσταση που το άτομο αισθάνεται ότι δεν έχει εύκολη διέξοδο από αυτήν και ότι δεν θα το βοηθήσει κανείς εάν κάτι του συμβεί.

Επιπτώσεις Η ζωή του ατόμου μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα και συχνά που το άτομο δεν μπορεί να πάει στη δουλειά του ή να βγει από το σπίτι του από φόβο μην πάθει κάποιο επεισόδιο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσλειτουργία στην προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική του ζωή. Η απομόνωση και ο αποκλεισμός μπορεί να οδηγήσει το άτομο στην εμφάνιση και άλλων διαταραχών, όπως η κατάθλιψη, που συνυπάρχει σε μεγάλο βαθμό με τη Διαταραχή Πανικού. Επιπλέον, το άτομο μπορεί να υιοθετήσει εξαρτητικές συμπεριφορές «μπαστουνάκια» που θα τον βοηθήσουν να αντεπεξέλθει σε μία δύσκολη κατάσταση, όπως να βγαίνει από το σπίτι του μόνο με τη μητέρα του ή να πηγαίνει σε συγκεκριμένα μέρη που γνωρίζει ότι δεν θα έχουν κόσμο.

Τι μπορείτε να κάνει εκείνη τη στιγμή;

Εκείνη τη στιγμή υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς ώστε να βοηθήσει τον εαυτό του.

Διαφραγματική Αναπνοή

Σε καταστάσεις έντονου άγχους το άτομο παίρνει συνήθως γρήγορες και κοφτές ανάσες με αποτέλεσμα την υπερβολική οξυγόνωση του οργανισμού και την επιδείνωση των συμπτωμάτων του όπως η τάση για λιποθυμία, η ζαλάδα και το μυρμήγκιασμα. Επικεντρωθείτε στην αναπνοή σας, πάρτε μία βαθιά ανάσα από τη μύτη (από το διάφραγμα) και εκπνεύστε αργά από το στόμα, σαν να έχετε μπροστά σας μία κουταλιά με καυτή σούπα που δεν θέλετε να χυθεί και επαναλάβετε. Εναλλακτικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και μία χάρτινη σακούλα.

Μείνετε σταθεροί

Το κυριότερο «λάθος» που κάνει κάποιος που βιώνει κρίση πανικού είναι να φεύγει από το ερέθισμα που του δημιουργεί τον φόβο και την ανησυχία μην επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο στον εαυτό του να βιώσει όλη την κρίση πανικού. Ο πανικός είναι μία διαδικασία που ακολουθεί μία καμπυλωτή διαδρομή. Δηλαδή, φτάνει μέχρι ένα ανώτερο σημείο και μετά τα επίπεδα του άγχους αρχίζουν να μειώνονται. Οι περισσότεροι, όταν φτάσει η κρίση στο ανώτερο σημείο εκτελούν μία αποφευκτική συμπεριφορά που δεν τους επιτρέπει να κατανοήσουν ότι αν παρέμεναν τα επίπεδα του άγχους τους θα μειώνονταν και η κρίση θα λάμβανε τέλος. Οπότε, καλό θα ήταν να περιμένετε να περάσει από μόνη της.

 Αυτοπαρατήρηση

Προσπαθήστε να ηρεμήσετε τον εαυτό σας λέγοντάς του ότι ξέρετε ότι σύντομα θα περάσει. Παρατηρήστε λίγο τον εαυτό σας και προσπαθήστε να εντοπίσετε τι είναι αυτό που φοβάστε και ποια σκέψη σας δημιούργησε το αίσθημα του πανικού.

Ωστόσο, τα συναισθήματα που βιώνει κάποιος εκείνη την ώρα είναι πολύ έντονα και οι λύσεις που προτείνονται παραπάνω ενδεχομένως φαντάζουν δύσκολες και αυστηρές, όπως για παράδειγμα να παραμείνει κάποιος στην κατάσταση που του προκαλεί έντονη δυσφορία και άγχος. Μπορεί αυτό να αποτελεί έναν τρόπο αντιμετώπισης, αλλά πολλές φορές χρειάζεται και η ανάλογη υποστήριξη από το περιβάλλον. Για τον λόγο αυτό η συνεργασία με έναν Ειδικό Ψυχικής Υγείας , είναι σημαντική, ώστε να ακολουθήσετε την κατάλληλη θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή, αν αυτό κρίνεται απαραίτητο, και να μη διαιωνίζεται η κατάσταση άγχους. 

Οι έρευνες δείχνουν ότι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι θεραπεία εκλογής για τη Διαταραχή Πανικού με ή χωρίς Αγοραφοβία.

Πώς να βοηθήσουμε κάποιον που βιώνει μία κρίση πανικού;

Ακολουθούν κάποιες συμβουλές για το πώς να βοηθήσετε κάποιον που έχει μια κρίση πανικού:

• Μείνετε ψύχραιμοι.
• Βεβαιωθείτε ότι έχουν αρκετό χώρο γύρω τους
• Προτείνετε να μετακινηθείτε σε ένα ήσυχο σημείο
• Υπενθυμίστε τους ότι η κρίση πανικού θα περάσει
• Βοηθήστε τους να ελέγξουν την αναπνοή τους
• Αποφύγετε να κάνετε πάρα πολλές ερωτήσεις και μην επικυρώνετε τις αρνητικές δηλώσεις
• Μην πείτε «ηρέμησε» ή «δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς»
• Μείνετε μαζί τους. Αν επιμένουν ότι θέλουν να μείνουν μόνοι, βεβαιωθείτε ότι θα είναι ορατοί σε εσάς.